رازهای یادداشت برداری اصولی

چگونه برای یادداشت برداری آماده شویم؟

آمادگی ذهنی و بدنی:

ورزش و رژیم غذایی متناسب موجب بهبود عملکرد مغز می‌شوند. مثلا نوشیدن قهوه قبل از مطالعه می‌تواند موجب افزایش تمرکز افراد شود. یا انجام ورزش‌های هوازی که با افزایش سرعت گردش خون، موجب افزایش سرعت انتقال اکسیژن به مغز می‌شوند.همچنین سعی کنید قبل از شروع مطالعه، از لحاظ ذهنی کاملا برای یادداشت برداشتن آماده باشید. وقتی این کار را انجام دهید، تقریبا هیچ نکته‌ای از زیر دستتان در نمی‌رود.

پیش مطالعه:

مطالعه کردن و پیش‌خوانی مطالب قبل از شرکت در یک کلاس یا آموزش، تاثیر بسزایی در افزایش یادگیری شما دارد. نتایج یک تحقیق نشان می‌دهند وقتی دانشجویان حقوق قبل از شرکت در کلاس، یک پرونده حقوقی را مطالعه می‌کنند، درک آن‌ها از مطلبی که در طول کلاس تدریس می‌شود افزایش می‌یابد. در واقع وقتی شما از قبل برای یک مطلب آماده شده و آن را مطالعه کنید، هنگام تدریس آن درک عمیق‌تری خواهید داشت. برای همین هم نکات مهم را سریع‌تر پیدا کرده و یادداشت می‌کنید.

فواید یادداشت برداری

• صرفه جویی در زمان با خلاصه کردن تمام مطالب مهم.
• افزایش تمرکز و دقت به دلیل اینکه افراد برای نت برداری و یادداشت برداری باید حواسشان را بیشتر جمع کنند.
• تجربه یادگیری فعال که علاوه بر موثر بودن، از خستگی فرد جلوگیری می‌کند.
• افزایش درک مطلب و بهبود توانایی به یاد آوردن.
• درک صحیح اولویت بندی مطالب.
• بهبود توانایی در منظم کردن مطالب.
• افزایش خلاقیت چرا که فرد مجبور است مطالب را یک بار دیگر از زبان خود بنویسد.

اهمیت کلمات کلیدی در یادداشت برداری

هنگام یادداشت برداشتن یا نوت برداری شما نباید تمام مطالب را یادداشت کنید. بلکه باید تنها به سراغ کلمات اصلی و کلیدی بروید. معمولا کلمات و عبارات موجود در یک متن بر دو نوع‌اند:

1. کلمات و عبارات کلیدی
2. کلمات و عبارات اضافی

در هنگام یادداشت برداری باید از نوشتن کلمات اضافی بپرهیزیم. برای مثال به نکته ی زیر توجه کنید: “در فصل پاییز برگ درختان می ریزد و هوا کمی سردتر می شود. در اولین روز این فصل زیبا است که دانش آموزان به مدرسه می روند.” تصور کنید که نکته ی بالا جز نکات اصلی یک کتاب می باشد. کلمات کلیدی این نکته عبارتند از: پاییز، برگ، سرد، مدرسه. کلمات کلیدی را نوشته و باقی کلمات را در قالب تصاویر در ذهن خود نگه دارید.

چگونه باید کلمات کلیدی در یک متن پیدا کرد؟

یافتن کلمه کلیدی با استفاده از متن:

نام ها، تاریخ ها و مکان ها معمولا مهمترین بخش های یک متن هستند. همچنین اعداد و نقل قول ها نیز از اهمیت بالایی برخوردارند.

یافتن کلمه کلیدی با استفاده از سوالات و تمرین ها:

یک راه دیگر برای یافتن کلمات کلیدی، استفاده از تمارین و سوالات مربوط به آن بخش می باشد. با جستجو در تمرین‌ها و سوالات آخر هر بخش، می توانید مهمترین نکات و کلمات کلیدی را به راحتی پیدا کنید و از آن یادداشت برداری کنید.

کجا بنویسیم؟

هر کدام از این انتخاب‌ها هم مزایایی دارند و هم معایبی:

1. یادداشت کردن روی کاغذ

روش سنتی و در عین حال کارآمد یادداشت روی کاغذ هنوز هم محبوب است. تحقیقات نشان می‌دهند که در مقایسه با نوشتن روی لپ تاپ یا گوشی، آنچه ما با دست بر روی یک کاغذ می‌نویسیم و یادداشت می‌کنیم، بیشتر در خاطرمان می‌ماند. یکی از دلایلش این این است که سرعت نوشتن ما معمولا از سرعت تایپ کردنمان پایین‌تر است. پس مغز زمان بیشتری برای تجزیه و تحلیل مطالب حین یادداشت برداری خواهد داشت.

‌دومین فایده آن این است که شما هنگام یادداشت کردن روی کاغذ آزادی بیشتری دارید. این ویژگی مخصوصا در یادداشت کردن نکات دروسی مانند ریاضی بسیار کارآمد است.

عیب یادداشت کردن روی کاغذ این است که ممکن است آن را به راحتی گم کنید.

راه‌حل: اگر برای هر درسی یک دفترچه یادداشت تهیه کنید، دیگر نگران گم کردن یادداشت‌های خود نخواهید بود. همچنین استفاده از خودکارهای رنگی می‌تواند موجب جذابیت بیشتر یادداشت شما شده و مطالعه و مرور آن را برایتان ساده‌تر کند.

2. یادداشت کردن روی تبلت ، کامپیوتر و گوشی

از کامپیوتر و لپ‌تاپ گرفته تا گوشی و تبلت، همگی پتانسیل این را دارند که درون آن‌ها یادداشت برداری کنیم. مثلا می‌توانید با نصب برنامه‌هایی مانند OneNote بر روی گوشی یا تبلت خود، مطالب مهم را درون آن یادداشت کنید. خوبیِ یادداشت بر روی تبلت یا گوشی این است که شما تقریبا همیشه می‌توانید این کار را انجام دهید. چرا که معمولا گوشی یا تبلت‌تان همواره در دسترس شما هستند. علاوه بر این سرعت بالای تایپ کردن در مقایسه با نوشتن روی کاغذ، باعث خواهد شد که زمان کمتری را صرف یادداشت کردن روی تبلت و گوشی کنید.

معایب:

وقتی روی گوشی یا تبلت خود یادداشت برداری می‌کنید، هر لحظه ممکن است وسوسه شده و دلتان بخواهد سری به اینترنت بزنید. علاوه بر این زیاد نگاه کردن به صفحه موبایل یا تبلت باعث خستگی چشمان شما خواهد شد.

نرم‌افزارهای یادداشت‌برداری

• سیمپِل‌نُت (SimpleNote)
• وُرک‌فلوئی (WorkFlowy)
• وان‌نُت (OneNote)
• اِسپایدِرسکرایب (SpiderScribe)
• گوگل داکس (Google Docs)
• iPad (GoodNotes) برای آی پد

بهترین انتخاب کدام است؟

توصیه ما این است که از هر دو روش به صورت همزمان استفاده کنید. این یعنی ابتدا مطالب را هنگام تدریس یا ارائه روی یکی از این پلتفرم‌ها یادداشت کنید. سپس آن‌ها را به کمک نقشه کشی ذهنی روی کاغذ یا تبلت خود بیاورید. به این صورت علاوه بر استفاده از مزایای هر دو، از معایب آن‌ها هم دوری کرده‌اید.

بهترین زمان برای یادداشت برداری

مشخص کردن زمان مشخصی برای یادداشت برداری خیلی کار ساده‌ای نیست. در واقع چه قبل، چه بعد و چه در حین تدریس یا مطالعه یک مطلب، ما می‌توانیم مطالبی را یادداشت کنیم. اما در این بخش قرار است مزایا و معایب نوت برداری در پیش، حین و بعد از یادگیری و مطالعه را برای شما معرفی کنیم.

قبل از ارائه یا تدریس

قبل از مطالعه یا شروع کلاس، حتما وسایل یادداشت برداری خود را آماده کنید. از کنار گذاشتن مداد، خودکار و کاغذ گرفته، تا شارژ کردن گوشی و تبلت، همگی از شرایط مطالعه و یادداشت برداری به حساب می‌آیند. مطالعه مطالب یا همان پیش‌خوانی کردن قبل از کلاس می‌تواند به ما در یادداشت کردن مطالب مهم کمک کند. وقتی شما قبل از شروع یک کلاس یا حتی خواندن یک درس از قبل برای آن آماده شده باشید، درک بهتری از آن خواهید داشت.

اگر قرار است کتابی را بخوانید و از روی آن یادداشت بردارید، می‌توانید قبل از خواندن در مورد نویسنده آن کمی مطالعه کنید. یا حتی با مطالعه سریع فصل‌های قبلی ذهن خود را برای خواندن و یادداشت برداشتن از فصل جدید کاملا آماده کنید. کلمات مهم و کلیدی که هنگام پیش‌خوانی مطالعه می‌کنید را جایی یادداشت کنید.

طرح سوال کنید

هنگام پیش‌خوانی، با بخش‌هایی روبرو خواهید شد که برای شما خیلی مفهوم نیستند. یا اینکه شاید با مطالعه آن‌ها سوال یا سوالاتی درون ذهنتان شکل بگیرد. بهتر است این سوالات را جایی یادداشت کنید و قبل از ارائه درس یا خواندن کتاب یک بار آن‌ها را مرور کنید. به این ترتیب ذهن شما هنگام مطالعه یا شنیدن ارائه درس مدام به دنبال پاسخ خواهد گشت.

حین مطالعه یا تدریس

موارد زیر جزو چیزهایی هستند که هنگام یادداشت «سر کلاس حین تدریس » باید بنویسید:

• هرجا که استاد یا معلم تاکید می‌کند باید موضوعی را بدانید و احتمال اینکه از آن در امتحان سوال داده شود بسیار است.
• هرچیزی که استاد دو یا چند مرتبه تکرار کرد.
• مطالبی که روی تخته نوشته شده‌اند.
• بخش‌هایی از مطلب که استاد با صدای بلندتر یا تاکید بیشتر تکرار می‌کند.
• هرجا که ارتباط و یا پیوندی بین مطالب دیدیم.
• هرجا که قید هایی مانند “حتما، همیشه، اغلب، گاهی…” دیدیم.
• توجه به جمع بندی نهایی استاد و تطبیق آن با مطالبی که ما یادداشت کردیم.

یادداشت برداری حین « مطالعه»

• کلمات یا عبارات ایتالیک یا بولد شده را یادداشت کنید.
• جملات اول و آخر هر پاراگراف را با دقت بخوانید.
• مطالبی که با یکدیگر ارتباط دارند یا قید خاصی قبل از آن‌ها گذاشته شده را نیز بنویسید.

پس از مطالعه و تدریس

نخست اینکه مطالبی که از قبل به عنوان کلمات کلیدی و سوالات خود یادداشت کرده بودید را با آنچه در حین تدریس معلم یا مطالعه خود یادداشت کردید مقایسه و تطبیق دهید. این کار باعث خواهد شد که بفهمید کدام سوالات شما بی‌‎پاسخ باقی‌مانده‌اند. همچنین این کار باعث خواهد شد که نکته سنجی و کیفیت پیش‌یادداشت‌های خود را هم بسنجید. البته یادتان باشد، این بین این مرحله و اتمام درس نباید فاصله زیادی وجود داشته باشد.

دومین کاری که می‌توانیم در این مرحله انجام دهیم این است که یادداشت‌های خود را به نقشه ذهنی ارتقا دهیم. این کار باعث آسانتر شدن کار ما هنگام مرور مطالب خواهد شد. به یاد داشته باشید که ما یادداشت برداری را برای آسانتر شدن مرور و انتقال مطالب به حافظه بلند مدت خود انجام می‌دهیم.

انواع یادداشت برداری

بسته به سلیقه و میزان یادگیری و ادراک افراد از مطالب، راههای مختلفی برای یادداشت برداشتن وجود دارد. هرکدام از این روش ها میتوانند در موقعیت های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. البته این موضوع و انتخاب به سبک یادگیری ما هم بستگی دارد. به هر حال 6 روش مهم برای یادداشت برداری یا نوت برداری اصولی عبارتند از:

۱.حاشیه نویسی

حاشیه نویسی یکی از رایج ترین و معمول ترین روش ها برای نت برداشتن است. ما معمولا در طول کلاس نکاتی را که معلم یا استاد اضافه بر کتاب ذکر می‌کند را در گوشه ای از کتاب و در حاشیه‌ها مینویسیم. این نکات غالبا کلماتی کلیدی هستند که ما را به یاد مفهوم مورد نظر می اندازند. جملات کوتاه یا حتی کلمات اختصاری که خودمان اختراع کردیم بیشترین کاربرد را در این نوع از یادداشت برداری دارند. برای اینکه بتوانید برخی از این تکنیک‌ها را استفاده کنید، پیشنهاد می‌کنم حتما خلاصه کتاب حافظه نامحدود را مطالعه کنید.

مزایا:
 ساده بودن و وقت‌گیر نبودن.

معایب:
شاید نامرتب شدن و کثیف شدن صفحات کتاب.

۲- هایلایت کردن یا علامت زدن

هایلایت کردن نیز مثل حاشیه نویسی از رایج ترین روش های نت برداری است. در هایلایت کردن ما به کمک یک ماژیک روی مطالب مهم خط می‌کشیم و آنها علامت‌گذاری می‌کنیم. اینکار باعث می‌شود که در هنگام مرور کردن فقط مطالب مهم و کاربردی را بخوانیم.

مزایا:
راحت و ساده بودن.

معایب:
نکات اضافی در این روش یادداشت نمی‌شوند. در صورت طولانی بودن نکته، هنگام مطالعه به مشکل برمی‌خوریم. معمولا مرور در این روش صورت نمی‌گیرد و مطالب فراموش می شوند.

۳- جدول کشیدن

جدول کشیدن هم یکی دیگر از روش هایی است که شما برای نت برداشتن می توانید از آن استفاده کنید. جدول ها معمولا برای استفاده در کنفرانس ها و یا ارائه کردن یک موضوع استفاده می شوند. مهم‌ترین ویژگی جدول‌ها این است که به ما امکان دسته بندی دقیق مطالب را می‌دهند. به این ترتیب یادداشت‌های ما نظم زیادی خواهند داشت.

مزایا:
این روش به دلیل نظم و دسته‌بندی مطالب، از گیج شدن و قاطی کردن مطالب جلوگیری می‌کند. همچنین استفاده از جدول به ما کمک می‌کند تا در نوشتن نیز صرفه جویی کنیم.

معایب:
فراموش کردن جدول و ترتیب مطالب آن و عدم انعطاف پذیری مهمترین معایب استفاده از جدول برای یادداشت برداری هستند.

۴- اوت لاین کردن

اوت‌لاین کردن یا دسته‌بندی کردن مطالب از دیگر روش‌های موثر یادداشت برداری است. برای اوتلاین کردن ما باید از جامع ترین بخش شروع کنیم و به مرور با دسته بندی های بیشتر بر جزئیات آن بیفزاییم. این روش نیز بیشتر مواقع در کلاس و در حین درس مورد استفاده قرار می گیرد.

مزایا:
مطالب کاملا دسته بندی و سازماندهی شده هستند. مرور کردن آنها به نسبت راحتتر است. ارتباط بین مطالب تا حدودی نمایان است.
معایب:
اگر زمان کافی نداشته باشیم، استفاده از این روش بسیار دشوار خواهد بود. همچنین این شیوه قادر به دسته بندی زمانی مطالب نیست.

۵- نقشه کشی ذهنی

نقشه ذهنی نیز مانند اوتلاین کردن اطلاعات را به خوبی دسته بندی و سازماندهی می‌کند. همچنین به دلیل اینکه نقشه های ذهنی شکل بصری دارند، بخاطر سپردن آنها نیز راحت‌تر است. بر خلاف روش اوت‌لاین کردن، نقشه های ذهنی می‌توانند ترتیب زمانی و ارتباط زمانی مطالب را هم به خوبی نشان دهند. همه این موارد باعث شده‌اند که نقشه‌کشی ذهنی به عنوان مدرن‌ترین و بهترین ابزار یادداشت برداری شناخته شود. برای کشیدن یک نقشه ذهنی باید از یک ایده کلی و جامع شروع کنیم، و سپس جزئیات و مطالب مرتبط را مانند تصویر به شاخه‌ها بیفزاییم.

مزایا:
ویژگی‌های بصری و رنگ‌های متفاوت موجود در یک نقشه ذهنی باعث می‌شود تا با کمترین فشار فکری مطالب را به یاد آورید. ویرایش کردن و اضافه کردن مطالب جدید هم روی آنها به راحتی امکان‌پذیر است. حجم بسیار کمی را به نسبت میزان مطالبی که در آن وجود دارد اشغال می‌کند. و در نهایت اینکه مرور و درک روابط بین مطالب در نقشه‌های ذهنی بسیار ساده است. 
معایب:
ندارد

۶- یادداشت کرنل

یکی از بهترین روش‌های یادداشت برداری که علاوه بر دسته‌بندی مطالب، هر بخش را به خوبی توضیح داده است. در روش یادداشت برداری کرنل ابتدا ما کاغذ را به ۳ بخش تقسیم می‌کنیم. سپس مانند شکل در هر بخش مطالب مربوطه را می‌نویسیم. برای آشنایی بیشتر با این روش حتما مقاله روش یادداشت برداری کرنل را مطالعه کنید.

مزایا: 
دسته بندی خوب مطالب در کنار توضیحات کافی و یادگیری و مطالعه فعال.

معایب:
شاید تنها عیب آن وقت‌گیر بودنش است. 

اهمیت کلمات کلیدی در یادداشت برداری

همانطور که پیش‌تر گفتیم، هنگام یادداشت برداشتن یا نوت برداری شما نباید تمام مطالب را یادداشت کنید. بلکه باید تنها به سراغ کلمات اصلی و کلیدی بروید. معمولا کلمات و عبارات موجود در یک متن بر دو نوع‌اند.

• کلمات و عبارات کلیدی
• کلمات و عبارات اضافی

در هنگام یادداشت برداری باید از نوشتن کلمات اضافی بپرهیزیم. در واقع این کلمات و عبارات نقش ارتباط دادن بین اجزای جملات را برعهده دارند. برای همین هم یادداشت کردن آن‌ها ضروری نیست.

برای مثال به نکته ی زیر توجه کنید:

“در فصل پاییز برگ درختان می ریزد و هوا کمی سردتر می شود. در اولین روز این فصل زیبا است که دانش آموزان به مدرسه می روند.”

تصور کنید که نکته ی بالا جز نکات اصلی یک کتاب می باشد.
کلمات کلیدی این نکته عبارتند از: پاییز، برگ، سرد، مدرسه.

کلمات کلیدی را نوشته و باقی کلمات را در قالب تصاویر در ذهن خود نگه دارید.

نحوه یافتن کلمات کلیدی

همانطور که گفتیم کلمات کلیدی بخش مهمی از نت برداشتن مارا تشکیل میدهند.
اما چگونه باید آنها در یک متن پیدا کرد؟

یافتن کلمه کلیدی با استفاده از متن:
نام ها، تاریخ ها و مکان ها معمولا مهمترین بخش های یک متن هستند. همچنین اعداد و نقل قول ها نیز از اهمیت بالایی برخوردارند.

یافتن کلمه کلیدی با استفاده از سوالات و تمرین ها:
یک راه دیگر برای یافتن کلمات کلیدی، استفاده از تمارین و سوالات مربوط به آن بخش می باشد. با جستجو در تمرین‌ها و سوالات آخر هر بخش، می توانید مهمترین نکات و کلمات کلیدی را به راحتی پیدا کنید و از آن یادداشت برداری کنید.

منحنی فراموشی

هرمان ابینگ هاوس، روانشناسی آلمانی بود که برای اولین بار در تحقیقاتش به این نتیجه رسید، که ذهن انسان بصورت ناخودآگاه مطالب را بعد از گذشت چند وقت فراموش می‌کند. او به دلیل اینکه میزان فراموشی ما در زمان‌های مختلف تغییر می‌کرد، این یافته خود را منحنی فراموشی نامید. اما چگونه با این منحنی مقابله کنیم؟ برای اینکه بتوانیم از فراموش کردن مطالب مختلف جلوگیری کنیم، نیاز داریم تا بصورت مداوم آنها را دوره کنیم. همانطور که پیش‌تر گفتیم یادداشت ها می‌توانند در این امر کمک بسیاری به ما کنند.

مراحل مختلف مرور کردن:

1. اولین مرحله مرور کردن باید بین بیست تا سی دقیقه پس از کلاس یا مطالعه انجام بگیرد.
2. دومین مرحله باید یک روز بعد از اولین مرور صورت بگیرد.
3. سومین مرور هم باید بعد از گذشتن ۶ یا ۷ روز بعد از اولین مرور اتفاق بیفتد.
4. ده روز بعد از اولین مرور باید چهارمین مرور را انجام دهیم.
5. یک ماه بعد از اولین مرور، نوبت به پنجمین مرحله مرور می‌رسد.
6. یک فصل بعد از اولین مرور هم آخرین مرحله از مرور اتفاق می‌افتد.

این مراحل باعث می شوند مطالب تقریبا برای همیشه در ذهن ما باقی بمانند. پیشنهاد می‌کنیم حتما مقاله منحنی فراموشی ابینگهاوس را مطالعه کرده و بیشتر با این موضوع مهم آشنا شوید. 

باید ها و نباید های یادداشت برداری

یادداشت برداری غلط و غیر اصولی درست به اندازه یادداشت نکردن مطالب برای ما مضر است. تا اینجا برخی از اصول را به شما معرفی کردیم. نکاتی که در ادامه می‌آیند به شما کمک خواهند کرد تا به بهترین شکل ممکن نت برداری کنید.

نکات مهمی که باید اجرا کنیم:

1. قبل از رفتن به کلاس یا سمینار و یا حتی مطالعه، خود را از لحاظ ذهنی آماده کنید.
2. مهارت‌های شنیداری خود را تقویت کنید. اغلب اوقات این ضعف باعث می‌شود نکات کلیدی را نشنیده و یا متوجه نشویم.
3. از روشی استفاده کنید که بیشتر با شما سازگاری دارد. افراد مختلف از روش‌های متفاوت برای یادداشت برداری استفاده می‌کنند. این کار باعث گرفتن نتیجه بهتری می‌شود. 
4. یادداشت‌های خود را مرور و ویرایش کنید. ممکن است بعد از مدتی نکات جدیدی مرتبط با مطالب پیشین پیدا کنید. سعی کنید آن نکات را به یادداشت های‌تان اضافه کنید. این نکات جدید به شما در مقابله با منحنی فراموشی کمک می‌کنند. 
5. روش هایی مانند هایلایت کردن و یا خط کشیدن زیر مطالب انعطاف زیادی ندارند. از این رو افراد معمولا دوباره به سراغ آنها نمی‌آیند و آنها را مرور نمی‌کنند.

سوالات متداول درباره یادداشت برداری

1. اهمیت یادداشت برداری در چیست ؟

برای اینکه بتوانیم اطلاعات را از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت انتقال دهیم، باید حتما آن‌ها را مرور کنیم. اما تنها ابزاری که از این فراموشی ناخواسته جلوگیری می‌کند، همین یادداشت برداری است. شاید مهم‌ترین نقشی که یادداشت برداری در یادگیری ما ایفا می‌کند، کمک به مرور مطالب است.

2. بهترین زمان برای یادداشت برداری چه زمانی است ؟

مشخص کردن زمان مشخصی برای یادداشت برداری خیلی کار ساده‌ای نیست. در واقع چه قبل، چه بعد و چه در حین تدریس یا مطالعه یک مطلب، ما می‌توانیم مطالبی را یادداشت کنیم و در این مقاله در مورد هر کدام از قسمت های نام برده شده ، توضیحاتی ارائه شده است.

3. منحنی فراموشی هرمان ابینگ هاوس چیست ؟

هرمان ابینگ هاوس، روانشناسی آلمانی بود که برای اولین بار در تحقیقاتش به این نتیجه رسید، که ذهن انسان بصورت ناخودآگاه مطالب را بعد از گذشت چند وقت فراموش می‌کند. او به دلیل اینکه میزان فراموشی ما در زمان‌های مختلف تغییر می‌کرد، این یافته خود را منحنی فراموشی نامید.

4. انواع یادداشت برداری کدامند؟

بسته به سلیقه و میزان یادگیری و ادراک افراد از مطالب، راه های مختلفی برای یادداشت برداشتن وجود دارد. هرکدام از این روش ها میتوانند در موقعیت های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. البته این موضوع و انتخاب به سبک یادگیری ما هم بستگی دارد. به هر حال 6 روش مهم برای یادداشت برداری یا نوت برداری اصولی در این مقاله آموزشی ذکر شده است.

 سخن پایانی

به یاد داشته باشید هیچکدام از تکنیک‌ها و روش‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، به تنهایی کامل نیستند. توصیه ما این است که از این به بعد حتما مطالب خود را با استفاده از همه روش‌ها و نکات مختلف گفته شده در این مقاله یادداشت کنید. به این ترتیب دیگر دغدغه انتخاب بهترین روش را نخواهید داشت.